Thiên Cổ Miếu – Ngôi đền thờ thầy giáo thời Hùng Vương

Thiên Cổ Miếu là tên gọi của ngôi đền nằm trên một quả đồi nhỏ ven đường thuộc thôn Hương Lan, xã Trưng Vương, thành phố Việt Trì. Trải qua hơn 2.000 năm, đến nay ngôi miếu này vẫn tồn tại, là một bằng chứng về lịch sử văn hoá giáo dục và văn minh thời Lạc Việt. 

Lược sử

Theo “Ngọc phả đình thôn Hương Lan”, chuyện kể rằng vào thời Vua Hùng Vương thứ 18 đặc biệt chú trọng đến việc dạy chữ, dạy người.

Cùng thời đó có vợ chồng thầy cô Vũ Thê Lang và Nguyễn Thị Thục mở lớp dạy học ngay tại đô thành Văn Lang. Biết được tâm đức của thầy cô, Hùng Duệ Vương đã mời hai người vào cung dạy học cho hai công chúa mà nhà vua rất mực yêu quý là Tiên Dung và Ngọc Hoa. Hai công chúa được thầy cô dạy chữ, dạy đạo làm người và nhanh chóng trở thành những công nương hiền thục, giỏi giang và tháo vát.

Nhưng hai thầy cô đột ngột tạ thế cùng một giờ, ngày 2-2 năm Quý Dậu (228 trước Công nguyên). Đến nay, ngôi mộ của hai vợ chồng thầy cô vẫn còn ở trong điện.

Kiến trúc hiện nay

Trước cửa miếu, hai bên là hai cây táo cổ thụ, to, cao ước đoán trên ngàn năm tuổi, gốc to đến năm, sáu người ôm không xuể. Bên trong miếu, chính giữa là bức hoành phi với dòng chữ đại tự “Đền Thiên cổ”, nghĩa là miếu có từ ngàn xưa. Hai bên là câu đối: “Hùng Lĩnh trung chi thắng tích/ Nam thiên chính khí linh từ”. Tạm dịch: Di tích ở Hùng Lĩnh (Đền Hùng) là trung tâm của cả nước không nơi nào sánh nổi/ Chính miếu này là khí thiêng cả trời Nam.

Trải qua hàng nghìn năm, mưa nắng và sự tàn phá của chiến tranh loạn lạc, ngôi đền nhỏ bao lần đổ nát nhưng vẫn được người dân thôn Hương Lan hết lòng bảo vệ và góp công xây dựng lại.

Như vậy, Thiên Cổ Miếu là bức thông điệp nền văn hiến thời Hùng Vương. Ông cha ta rất coi trọng nghề giáo, coi trọng giáo dục đào tạo những người hiến tài cho đất nước, vì “hiền tài là nguyên khí của Quốc gia. Nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh rồi lên cao; nguyên khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp” và nêu cao đạo lý: tôn sư trọng đạo, uống nước nhớ nguồn và tinh thần hiếu học của dân tộc ta đã có từ ngàn xưa.

Hằng năm, cứ đến Ngày Hiến chương Nhà giáo Việt Nam 20/11, các thầy giáo và học trò trong thành phố Việt Trì đến Thiên cổ miếu dâng hương tưởng niệm, báo cáo thành tích giảng dạy và học tập của trường mình.